Eğer ki uzun bir süredir aktif değilseniz ya da belli bir hareketi uzunca bir süre yapmadıysanız, tekrardan spor yaparak bu kasları harekete geçirdiğinizde kas ağrıları yaşamanız çok normaldir. Bu tür kas ağrılarına Gecikmeli Başlayan Kas Ağrıları (GBKA) adı verilir ve egzersizden birkaç saat sonra başlayıp, birkaç gün boyunca devam edebilir.
GBKA’yı tetikleyen egzersizler, eksantrik (uzayan) kas gruplarını kasıp gevşeterek bunların uzunluklarının artmasına neden olur. Örneğin uzun bir merdivenden aşağı inmek ya da yokuş aşağı yürümek, ön baldır kaslarının vücut ağırlığını dengelemek amacıyla uzamasına neden olur. Bu tür bir antreman, eksantrik egzersizlere bir örnektir.
Bu tür antremanlara bir diğer meşhur örnek ise dambıl kaldırmaktır. Ağır bir nesneyi, dirseğinizi dik pozisyondan yatay pozisyona getirmek suretiyle hareket ettirmek, dirsek kaslarının eksantrik egzersiz yapmasına neden olur. Bunun nedeni, dış ağırlık (dambıl) nedeniyle kaslarınıza binen kuvvetin normalden fazla olmasıdır.
Bunun tam tersi ise konsantrik (kısalan) kasılmalardır. Örneğin merdiven basamaklarını tırmanmak veya dambılı yukarıya doğru kaldırmak, kasların kısalmasına neden olur. Birçok insanın sandığının aksine, bu iki tip kasılmadan sadece ilki GBKA denen ağrılara neden olur. Kasları kısaltan vücut hareketlerinde kas ağrıları tetiklenmez!
İyi ama kaslarımız uzadıklarında neden acıyorlar? Çok basit. GBKA, en temel düzlemde “kas hasarı” nedeniyle oluşur. Bu hasar dolayısıyla kasların işlevi azalır ve hatta bazı kaslara-özgü proteinlerin düzeyi kanımızda artarak plazma zarı hasarının meydana geldiğini gösterir. Buna rağmen kaslar incelendiğinde, aslında tüm kas iplikçiklerinin %1’inden daha azının hasar gördüğü tespit edilmiştir. Öyleyse bu ağrıların nedeni kas yırtılmaları değil midir? Yapılan araştırmalar, fascia adı verilen, kasların etrafını saran zırh ile kasların içerisindeki bağ dokunun eksantrik kasılmalardan en fazla etkilenen dokular olduğunu göstermiştir.
Bu, oldukça şaşırtıcı bir sonuçtur; ancak güncel araştırmalardan bazıları bunu doğrulamaktadır. Mayıs 2015’te yayınlanan bir araştırmada, fascia kılıfının GBKA’yı tetikleyen antremanlarda gerçekten de kasın kendisinden daha fazla etkilendiği gösterilmiştir. Bunu başarmak için araştırmacılar eksantrik kasılma egzersizleri yapan bazı gönüllülerin vücutlarına akupunktur iğneleriyle elektrotlar yerleştirmiştir. Denekler, bu elektrotlar aracılığıyla düşük miktarda elektriğe maruz bırakılmıştır. Deneklerden, kas ağrısı hissettikleri anda bunu araştırmacılara bildirmeleri istenmiştir. Araştırmanın sonuçlarına göre GBKA kas kılıfının elektriksel uyaranlara tepki vermesiyle doğrudan ilgilidir. Bu sonuç, kas ağrılarının kasların kendisinden değil de kasları saran fascia kılıfından kaynaklandığını doğrulamaktadır.
Eksantrik kasılmaların henüz kas kılıfını nasıl etkilediği tam olarak bilinmemektedir. Çok büyük ihtimalle kasların ve kas kılıflarının birbirinden farklı elastisite (elastiklik) değerleri bulunmaktadır. Dolayısıyla bir kas esnediğinde, kas ile kasları saran dokular arasında bir yırtma kuvveti oluşmaktadır. Bu da yapısal hasara ve enflamasyona neden olabilmektedir.
Kas ağrıları ile ilgili bir diğer gizem ise, egzersiz ile kas ağrısı arasında neden bir gecikme olduğudur. Bazı araştırmacıların iddiasına göre mikro-seviyeli hasarlar nedeniyle enflamasyonun oluşması belli bir süre almaktadır ve ağrıların hissedilmesinin gecikmesi de bundandır.
Bugüne kadar yapılan araştırmalarda, GBKA olan kasların hareket ettirilmemesi gerektiğine dair herhangi bir bulguya ulaşılamamıştır. Tam tersine, ağrıyan kasların hareket ettirilmeleri halinde ağrıların hafiflediği ve iyileşme sürecinin yavaşlamadığı gösterilmiştir. Bunun nedeni, GBKA’nın basit bir şekilde, o kasların bir süredir uyaranlara maruz kalmadığının bir işareti olması olabilir.
Son olarak: büyük ve güçlü kaslar geliştirmek için bunca acıya katlanmak gerekiyor mu?
Açık konuşmak gerekirse, “acı olmadan kazanç olmaz” teorisini bugüne kadar destekleyen herhangi bir araştırma bulunmamaktadır. Yapılan araştırmalara göre eksantrik egzersizler kas gücünde ve hacminde, konsantrik egzersizlere daha fazla artışa neden olmaktadır; ancak bunun “kas hasarı” ile doğrudan bir ilgisi olduğu bugüne kadar net olarak gösterilememiştir.
Dolayısıyla, her ne kadar birkaç gün süren sinir bozucu bir durum olsa da, GBKA’dan korkmanız için herhangi bir sebep bulunmuyor. Aynı eksantrik hareket tekrar tekrar yapıldığında, GBKA da azalmaktadır. Eğer ki bu ağrıları en aza indirmek istiyorsanız, eksantrik egzersizlerinizin yoğunluğunu, sıklığını ve ağırlığını kademeli olarak, yavaş yavaş arttırın. Bu süreçte de, GBKA’nın vücudunuzun geliştiğine yönelik bir işaret olduğunu düşünerek mutlu olmayı deneyebilirsiniz.
Hazırlayan ÇMB
Kaynak IFLS
